نه بیلردیم بیر یانیلما

ائوره گیمه عؤمورلوک یارا وورار

نه بیلردیم بیر یارا اؤزلویونده

گونده ائوره گیمی آجیدار قانادار

گزیرم هر یئرین ایری دوزون

کوچه کوچه هیرسیندن آیریلیغین

ایچیم ووروم ووروم هاچا هاچا
یوخوم سایاق باغریم یارا

هارا گزیم ووروم باشا

یان آلیم کیمه سوراغلاشیم

انیش لر می یوخسا یوخوش لار

توش گتیره ر منه سنی

بو شعیری 1394/4/13 ده بیر حادثه نی بئتیملمک اوچون یازمیشام.

دئییم لر3 (سون)- گؤز آتما

ب حرفی

1-بویروق اولماسین: زحمت اولماسین، خواهش ائدیرم/ بویروغوندا دورماق: امرینه آماده اولماق

2-بو گونکو گونده: ایندی/ بو گون صاباح لی دیر: یاخین دا

3-بویون اولماق: سؤز وئرمک، بوینونا آلماق

4-بویونو اوخشاماق: اؤومک/ بوی گؤرمه: گلینه آرماغان آپارماق/ بوی اوخشاماق: اوشاغی سَومک/ بوی وئرمک: بوی آتماق، بوی دا یا اوزونلوق دا ائشیت اولماق، سودا اینسان بویونو آشماق(بوی وئرممک: درینلیی اینسان بویون آشماماق)/ بوی-بویا وئرمک: نئچه کیشی آیاقدا یان یانا دورماق

5-برکه قالسا/ برکه دوشمک/ برکیی ائلمک: چیبان چیخارتماق، توپراق قورولوقدان چاتلاماق/ برکیی اولماق: توپراقین قورولوقدان برکیمیی/ برکدن چیخماق: زور دورومدان چیخماق/ برک(یئریمک،گولمک،سؤیوشمک)/ برک آیاقدا(گونده): دار گونده/

(فجیع: برک، یامان، پیس، کؤتو، کیفیر)

6-براووز وئرمک: امانت وئرمک/ براووز آلماق

7-باتقینا دوشمک: زامانیندا گلیب چاتماماق (باتقین: موفلیس، باتمیش)

(باتقی: زلزله ده اولوشان چؤکونتو، آل وئر ده ضرر، دنیزده یا... باتمیش گمی یا...)

باتدی یا قویماق: وئردیگی شئ ای گئری آلماقدان اومودونو کسمک/ باتالقانا دوشمک: باتیب قالماق، ایشی چوخ چتین یئریمک/

8-بیلدیر بیلدیر دئمک: آرالیق سیز قونوشماق/

9-بیر آرخا گئتممک: آنلاشاماماق/ بیر آیاق گئتمک: گئدیب چوخداندان داها گؤرونمه مک/ بیر کؤینک یاخین اولماق/ بیر کؤینک تر تؤکمک/ بیر قالاق یالان دئمک/ بیر قلیب یولا گئده سی اولماق یا اولماماق/ بیر سایاق: بیر تهر (بوسایاق، قاباقکی سایاق، اؤزگه سایاق و...)/ بیر سؤزله( قیسساسی)/ بیر سولوغا: بیر نفسه/ بیر توکجه سایماماق/ بیر شاهیسی چیخینجا جانی چیخار/ بیر اودوم دا: درحال/ بیر یانا چیخدیم بو حایاتدا سون (بیر یانا چیخارتماق: سونوج آلماق)/ بیر یوللوق ائله مک: بیر طرف لیک ائله مک/

10-بیر بوروم قایناماق: بیر دفعه قایناماق ( قار یا توستو یا... بوروم لاری)

11-بوش دورماق(دایانماق): بیر ایش له اوغراشماماق(مشغول اولماماق)/ بوش دولانماق(گزمک): ایش سیز گوجسوز دولاشماق/ بوش قاییتماق: بیر ایشده باشاری الده ائه مه مک/ بوش قویماق: ایش سیز بوراخماق/ بوش توتماق: جدی یاناشماماق/ بوشا چیخماق(چیخارماق): چالیشمالاریم بوتون بوشا چیخدی/ الی بوش اولماق/ بوشونا آتماق: هدف سیز گولله آتماق/

دوامین اوخویونوز (آردی وار) لینکینی تیقلایاراق

آذربایجان تورکجه­سینده دئییم­لر

1-توتوق وئرمَمَک: اؤزونو گؤسته­رمَمَک، توتقو وئرمه­مک

2-گؤره­سی گَلمک: گؤرمک ایسته­مک / گؤره­سی گؤزو اولماماق: گؤرمه­یی بیله گلممک

*اؤرنه­یی: بو آخشام داریلاسیم چوخ وار./ دئییله­سی سؤز چوخدور.....

3-آراکَسمه­یه سالماق: احاطه ائتمک

4-آرخا دورماق: دالیندا دورماق / آرخا وئرمک: آرخالانماق / آرخایین سالماق: خاطیر جمع ائتمک

5-آرتیق توتماق: داها یاخشی حئساب ائتمک

6-آتماجا آتماق: آتماجا ایله دانیشماق (او سوره­کلی آتماجا سؤزلریمی اؤزگه جوره یوزوب)

7-آغیل آغیلا وئرمک: اؤتگون نظری توتاراق قرار وئرمک

8-گئجه گئچمک: گئجه­نی گئج چاغا دک قالماق/ گئجه­دن گئچمک: گئجه­دن بلیرلی بیر زامان اؤتمک / گئجه کسمک: گئجه­نی تویلاردا تان چاغی­نادک سوره­رک شنلیک ائتمک

9-گَن گَزمک: اوزاق گَزمک

10-گئیی اولماق: چوخ دولاشاراق یورولماق

11-گَبَشه قالماق: چوخ یئمک­دن دولایی تَرپه­نه بیلمَمَک

12-گَلَجه­یی وارسا گؤره­جه­یی ده وار: یامانلیق ائدرسه جوابینی گؤره­ر

13-گیرَوه دوشمک: فورصیت دوشمک / گیروه­یه سالماق: توزاغا سالماق، آلداتماق

14-گؤرک ائتمک: گؤسته­رمک (بو سایاق داورانیشینی سورورسه حرکاتینی هامییا آچیب گؤرک ائدجه­ییک) /

گؤرک اوچون: نوماییش ائتدیرمک اوچون،گؤسته­رمک اوچون (بوراداکی قالی­لار گؤرک اوچون دور)

گؤرکم: گؤرونوش (گؤرکمی دوزگون آدام / سلیقه­لی گؤرکملی، جددی گؤرکملی، ساغلام گؤرکملی، بو پروژه گؤرکملی(یاخشی) موهندیسلره تاپشیریلیب، باهارین اؤز گؤرکمی قیشیندا اؤز وختی وار،ساکیت گؤرکملی)
*دییر آنلام­لار: موهوم، دیققه­ته لاییق و....

گؤرکم آلماق: ایچ دویغوسونو گؤرونوشده ایفاده ائتمک (اونا باخاراق ایمان­سئورلیک گؤرکمی آلمیشدیم)

15-گؤرمه­زلییه سالماق: بیله­رک اؤزونو کورلوغا وورماق

16-گؤتو بیر یئرده تیکیش ساخلاماماق: بیر یئرده اوتورابیلمه­مک

17-گؤزلری بر­ه­له قالماق: /گؤزلری گلمک:/گؤز ائله­مک:/گؤزلری ایشیغا گلمک/

18-گوج ائله­مک(بیر شئ­ای قالدیرمایا فیزیکی گوج): فلک ظولومون گئج ائله­ر: گئج اولسادا گوج ائله­ر/ گوجه سالماق: 1-بدنینی زده له مک: بئلین گوجه سالیب 2- زورلاماق: قالالار آی قالالار*لاچین اوردا بالالار*لاچین بالاسین وئرمه­ز*بلکی گوجه سالالار./گوجو گلدیکجه: وار گوجو ایله/ گوج گلمه­ک: اوستون گلمک/گوج گتیرمک: قووت له­نمک/

19-گودوکده دورماق: گیزله­نه­رک گودمک

20-باش آتماق: سؤزون دالی قاباغینی گؤزله­مه­مک، آغزینا گله­نی دئمک، نیشانه گئده­رک ووراماماق

*1)باش باشا چیخماق: سرمایه­نی ضرردن قورتولماق 2) باش باشا قوشماق: آلای ائتمک، تارتیشماق 3)باش چیخارداسی دئییل!: گؤره­بیله­جه­یی ایش دئییل 4)باش ائله­مک: اؤندر ائتمک،ایرینلمک(یارا،چیبان) 5)باش قالدیرماق: ایطاعتسیزلیک ائتمک،جوجه­ریمک 6)باش ساللاماق: سوسماق 7)باش توتماق: سونوج وئرمک 8)باش یولداشی: حیات یولداشی 9)باشا چاتدیرماق:باشا وئرمک، باشا وورماق(باشا ووردو عؤمرونو غم ایله نیظامی) 10)باشدان چیخاتماق: آلداتماق 11)باشی آیازیماق: باشی آییلماق 12)باشدان ائله­مک: سوروملولوغو اوزه­ریندن اتماق، باشدان ساووماق، باشدان سوودو ائله­مک 13)باشینا بویروق: (اؤز) باشینالیق 14)باشینا آلماق: اوجه سسله دانیشماق 15)

21-تای ائتمک: دنگ توتماق (ملک­دن ده سنی بیللم زیاده/تای ائتمه­رم هئچ اینسانی من سنه) (ترلان­ایدین اؤز تایی­نی تاپمادین/ گئتدی، قیسمت اولدو سارَه زولفلرین)

*تای­دئییشیک گئیمک: سولو-ساغا یا ترسه­سی گئیمک/ تای­دئییشیک دوشمک: یئرلری دئییشدیریلمک: باشماقلار دئییه­سن تای­دئییشیک دوشوب­لر. / تای­دئییشیک سالماق: (اونلار بیزی تای­دئییشیک سالیبلار)

22-تَهَرینی پوزمادان:(آسلان تهرینی پوزمادان گولدو)

*1)تهرینی بیلمک: (تاجیرلی­یه یاناشماغین تهرینی بیلمه­لی­سن) 2)تهر: هوس،آرزو (هئچ اونلارا گئتمه­یه تهریم یوخ) 3)آجی تهر داد 4)تهردن چیخارتماق: کورلاماق 5)تهریم یوخ: ایسته­میرم 6)تهره سالماق: نورمال شکله سالماق ...

23-ترس باخماق: هیرس­له باخماق /ترس-چئویر اولماق: آلت-اوست اولماق /ترس دامارینی سیندیرماق: راضی اولماسینی باشارماق/ ترس دانیشماق: سرت دانیشماق /ترس­لیک ائتمه­ک: ترسیینه سالماق / ترس کیمی: آجیق­دان، سانکی، ائله­بیل /
*زمانه دولاندی، دییرمان ترسه­سینه چئوریلدی / هرنه­یی ترسه­ باشا دوشور.* ایش­لر تام ترسینه­دیر.

24-تیس­بیرلییه دوشمک: اذییته یادا ایضطرابا دوشمک

*ت: تییه­نگی قالخماق: آغری مئیدانا گلمک /توختاقلیق وئرمک: تسکین­لیک وئرمک *توختاماق: ساکیت اولماق، اؤزونو ساخلاماق.../ توپراق توختاقلیغینی وئرمک/ توست دئمک: بیری­نه گؤزل سؤزلر سؤیله­یرک ساغلیغینا قدح قالدیرماق/ توخلوق­دان قودورماق/توخ ائوین آج پیشی­یی/تولاز آتماق: تولازلاماق/ توک­دن آسیلی اولماق: قورخولو، اوموتسوز دوروم­دا اولماق/ توش گلمک/اولماق: عدالت جاناوارا توش گلمیش قوزو کیمی..../ تورپ کیمی: اَن ساغلیق­لی کیمسه/ تولا چئزمه­دن: سحر ائرته­دن، دان چاغی­ندان، تویوق تاردان دوشه­ن چاغ/ تورپاغی سانی یاشایاسان: اوزون یاشایاسان....

25-اومو-کوسو: گیلئی  / اومو-کوسو ائتمه­ک: گیلئیله­نمک

*اومورسوق اولماق: بیری­نی تانیدیغی بیری­نه بنزه­تمک

26-یاخشی­لیغا دوغرو دوزه­لمه­ک:

یاخشی­لیغیندان چیخماق: یاخشی­لیغینین قارشیلیغین اؤده­مک

27-یان آلماق/وئرمک: یاناشماق (بیر کره قان بو مطلبی...خالقا زییان وئریرسینیز...موللا گئدیر یئمک اوچون...سیز اونا یان وئریرسینیز)/ یان باسماق: آخسایاراق یئریمه­ک /یانا دورماق: اوزاق دایانماق / یان ائله­مک: باشین­دان ساوماق، کنارا ایته­له­مک (آدام­لاری یان ائله­ییب گئچدی) / یان گؤزله باخماق: یان باخماق/ یان توتماق: طرف ساخلاماق /یان یاتماق: یانا دوغرو چوخ اییلمک/ یان­باش آتماق: بویون قاچیرماق،دانماق/

یان­لی یانین بوراخسادا یؤنلویون بوراخماز: دوست دوس­تان کوس­سه ده دوشمان اولماز (یؤنلو: اوزو یولا، سؤزه باخان، (ال وئریشلی،یاخشی، عمللی باش­لی، موناسیب))

28-یاندیق/یانیق وئرمک: یاندی-قیندی وئرمک

29-یارا ایشله­مک: یارا یاواش یاواش بؤیومک

*یاراسی ترسله­شمک: یاراسی آزماق

30-یاری­ییب یانسیماق: ایش­لری یولون­دا گئتمک

31-یاستی یاستی دانیشماق: کلمه­لری اوزاتاراق یاواش یاواش دانیشماق

32-یای­قارا ائله­مک: بؤلوشمک، پایلاشماق

33-یئندیریش ائله­مه­مک: اؤنمسه­مه­مک

34-یئره قویماق: بیر داها گؤرمه­مه­ک/ یئرین دامارین کسمک: یولون چوخونو گئتمک / یالان یئره: یالان­دان/ ....اولان یئرده (من اولان یئرده سن­ین قوللوغا گئتمه­ن مان­دیر.)(عؤمورو اوجوز وئردی بیر ایش گؤرمه­دن....بوش یئره اؤلمه­یین نه معناسی وار؟)/ یئرینه گلمک: اؤلن آروادین یئرینه گلن آروات/ وظیفه­ن نه­ایسه اونو یئرینه یئتیر/ کیم وئره­جک سندن سووای سنین یئرینی/ یئرین­ده سایماق: آیاق­لاری یورور کیمی قالدیریب اندیرمک، ایلرله­مه­مک/ یئریندن ائله­مک: آوارا قویماق/ یاپ یئرین­ده گلدین، ایش­این شیرین یئری/سؤزون یاپ یئرینه دوشدو(یئرین­ده­ایدی) ....

یئرلی یئرینده قویماق: هر شئ­ای یئرینه یئرله­شتیرمک/ یئرلی یاتاق­لی دانیشماق: دلیل­له دانیشماق/ یئرسیز چیخماق: بیر شئ آلیب ساتماق­لا آزاجیق ضارار گؤرمک

35-ییغما قویماق: شریکلی پول قویماق (دوستلار ییغما قویموش مندن ساوای دا ایکی چالقی­چی ایله داغا دولانمایا چیخمیش­دیلار.)

36-ییغناق ائتمک: ییغیلیب مصلحت­له­شمک / ییغناق سالماق: بیر یئره توپلانماق (ییغناق: قوناق­لیق)

37-ییرتیق یاماق ائتمک: اسکیمیش گییه­جک­لری یاماماق.

38-ییه­لیک اولماق: کنترولو آلتیندا توتماق /ییه دورماق: ییه چیخماق، ییه­لیک ائتمک

ایسیم­دن فعیل­لر

تورکجه­ده ایسیم­دن فعیل پئک قولای­جاسینا اوره­تیله­بیلیر آنجاق بورادا نئچه آنلام داشییان فعیل­لری گتیرمیشیم. زامان زامان بونلاری بیله­رک ده ایسیم­لر یانیجا فعیل آلاراق یانلیشا اوغراییریز، بو چالیشمادا تک بونا گؤره اؤنم داشیماقدادیر.

1)آخشاملاماق: 1-بیر یئرده گئجه­له­ییب قالماق 2-آخشامادَک بیر یئرده یا بیر ایش­ده قالماق 3-هاوا قارالماق

بنزه­ر سؤزلر: یای­لاماق، قیش­لاماق (هانی بو یایلاق­دا یایلایان ائللر؟...گؤره­نده گؤزوم­دن جار اولدو سئل­لر)

2)1-آیاقلانماق: 1-تاپدالانماق 2-یئریمک 3-قالخیشماق

   2-آیاقلاشماق: بیری­ایله آیاق آیاقا گئده بیلمک (من فایتونلا آیاقلاشماق­دا چتین­لیک چکیردیم­سه اوتاندیغیم­دان دینمه­ییب آردینجاقاچیردیم) 2-اوخشاتمایا چالیشماق (اوشاق آتا آناسی­نا یوک اولماسین دییه اونلارلا آیاقلاشیردی) 3-اویغونلاشماق (یازارلار گون ایسته­یی ایله آیاقلاشمالی­دی­لار)

   3-آیاقلاتماق: تاپدالاتماق

3)1-یووالاماق: یووا سالماق (سئرچه دووار دلیکی­نده یوالار)

   2-یووالانماق: اؤزونه یووا دوزه­لتمک: (باشینا دؤنمه­کدن اَلمی گؤتوررم...جان مورغو زولفون­ده یووالانیب­دیر)

4)یانلاماق: یان آلماق، یاخینلاشماق

5)1-قارالماق:( اوجاق قاراردی، داخمالار ساکیت ساکیت قارالیر، چم­دن تمیزله­نیب شام آغاج­لاری قارالانمایا باشلاییر(گؤرونه­ن قارالتی حاق­دا)، سسی قارالماق، نفسی قارالماق، آغ گونوم قارالدی)

   2-قارالاماق

   3-قارالاشماق : اوزاق­دان گؤرونمک

6) بالتالاماق: بالتا ایله چیرپماق

دیققت: تورکجه­ده «یوموروق یئمک و...» یانلیش قوللانیم­دیر یئرینه «یوموروق­لانماق و...» دوغرودور.

اؤرنه­یی: قاشیق­لاماق، بارماق­لاماق، قیلینج­لاماق،ساچلاماق(ساچلاشماق: بیری بیری­نین ساچلاری­ندان توتاراق یولماق)، قیلجیقلاماق( بالیق­ی قیلجیق­دان آریتلاماق)، سنگر­له­نمک(سنگرده گیزله­نمک)، یادلاماق(یاد اولماق. 2 اینجی آنلامی: بیر بیر سایماق، سادالاماق)، یاماق­لاماق(یاماماق)، یاری­لاماق( آلمانی یاری­لاماق، بیر گونلوک یولو ایکی­جه ساعات­دا یاری­لادیق)، یارپاق­لاماق(گؤیه­ره­رک یارپاق آچماق)، یاستیق­لاماق(یوخولاتماق، ایغفال ائتمک، آلداتماق)، یاواش­لاماق، یورغونلاماق(اؤلن اؤلدو، قالانین دردینی درمان­لامیشیق....دخی بس­دیر،دخی بس­دیر، دخی یورغونلامیشیق)، یوک­له­مک، دیرسه­کلمک(دیرسه­ک­له یاواش­جا وورماق)، دیرسه­کله­نمک(پنجره­یه دیرسه­کله­نیب چنه­سینی آووجونا آلیب)، تاپماجالاماق(معمالی دانیشماق)، تک­له­مک( /تک­له­نمک)، یوماق­لاماق، آستارلاماق، باشاقلاماق(سونبوللنمک، سونبول باغلاماق)، بورانلاماق(بوران قالخماق)

7)قاتارلاشماق/قاتارلانماق: قاتار باغلاماق (قاتارلاشیب نه دیاردان گلیرسینیز دورنالار....)

8) 1-سس­له­شمک (قیزلار بیر بیری ایله سس­له­شیللر، بو حیات­لا سسله­شن اثر)

   2- سس­لنمک: (آغاج­لار ترپه­ندی بوتاق­لار سس­لندی، دییسن دالدا اوتاق­دا رادیو سس­لندیریلیر) 2ینجی آنلامی: سس اوجالتدماق (آدام نئشه­ایله سسله­ندی)

9)سوموک­له­شمک: سوموک­ کیمی اولماق (چؤره­ک قالیب سوموک­له­شیب)

10)یؤنله­شمک: دوزه­لیشمک، راضی­لیغا گلمک

11)1-گؤلگه­له­نمک: گؤلگه سالماق، گؤلگه­لی اولماق 2-گؤلگه­ده گیزله­نمک، گؤلگه دوشه­ن یئرده اوتورماق (گونش­دن گؤلگه­لنمک) 3-غصه­لنمک 4-بیری­نه سیغینماق

2-گؤلگه­له­مک: گؤلگه ائتمک، قاباغینی توتماق، گؤلگه­له­ندیرمک(ایشیقی گؤلگه­له­مک)

12) اوموزلاماق(تورکییه): چیین­یندن توتوب قالدیرماق

13)آرخایینلاشماق: بیر باشاری­دان سونرا چالیشماماق، آرخایین اولماق، ایش­دن قورتولماق

1-کرتج: پیچاق  / کَرئی: یولگج پیچاغی / کَتَه: گَزال /کَرَه: 1-یاریم کسیلمیش باش توکو 2-­دؤنه

2-کَسیت: محتاج / کَسیم: بخش (اؤزه­ل کسیم: بخش خصوصی) / کَسمه­جه: بشرطی چاقو

3-قوولوق: پرونده، بالاجا چانتا،....

4-بوکون: آپاندیس

5-چیغری: چرخ (دییرمان، قویو، جَهرَه و...) (کؤکن: دیغیرلانماق) (دَییرمی: گیرده، دییَر: آیری)

6-تبسی: (دیوان) سفره  (تورکییه) سینی

7-ایلگن: قانیت، دلیل، ایثبات  (کؤکن: ایلمک)  (قایناق: اؤزتورکجه)

8-اریم: منزل (قورشون اریمی)، بشارت      (کؤکن: ارمک)          (قایناق: اؤزتورکجه)

بَنزه­ر سؤزلر: سوراق وئرمک (باشقا: سوراق ائتمک: سوراقلاشماق، سوراق آلماق) 

9-ساهمان: منظم/ ساهمانلیق: نظم / ساهمانلاماق: آماده­له­مک، نظم وئرمک

10-سیقینجا: سیقیندیریجی بیر ایش (آنلام اؤرنه­یی: ساکینجا، دوکونجا،...) ایندی­ایسه: شیکنجه یاخود ایشکنجه

آچیقلاما: عربجه­نین «جزاء، مجازات» سؤزله­رینه تورکجه قارشیلیق

11-یئتیک: هر ایشه یئتیشه­ن، مراکلی، آتاق (هر ایشه دوشونجه­سیزجه آتیلان) {+داورانماق، +ترپه­نمک} 

بَنزه­ر سؤزلر: 1-دویوق سالماق/ دوشمک  2-(قره داغ) چیتقوز

12-کَسمَت: قرارداد، باغلاشما (کَسمَت کَسمه­ک: مقابله کسمک)

13-کئچَلَت: گئچیت، گذرگاه

14-آلناج: بیر شی­این اؤن طرفی، یاماج (تورکییه: یاماجیما گل!)

15-اؤرسَه­لَنمک: زَده­لَنمک، گوجونو آزالتماق (بو پارچانین هر بیر یئری اؤرسه­لَنیب، کولک وردو چیچکلری اؤرسه­لدی، گئدرک ساییری اؤرسه­لنیر....)

16-گؤره­جه: نسبی، باغیل، گؤره­لی (سالتیق: گؤره­لی اولمایان)

17-گؤره­ک (گؤرک): گؤزه خوش گلن

18-گوتمک:(تورکییه) اداره ائمک، دولاندیرماق (آذ.) دالیسیجا اولماق / گودوم: کنترل، اداره، یؤنه­لتمک ایشی/ گودوکچو(آذ.): گؤزتله­ییجی/ گودو: شعور/ گوده­ک: آماج­لانان سونوج

(گوده­له­مک: آردینا دوشمه­ک/ گودومله­مک: بللی بیر آماجا یادا اینانجا یؤنلندیرمک)

19-یاغیز: قهوه رنگی

20-یاساماق: یاسا قویماق   یاسالماق:      یاساما: قانونگذاری / یاسالاماق: 1-یاسا وجهینه سالماق 2- ال­له یاستی­لاماق / یاساوول: دئولت مامورو، دارغا / یاسالاق: یاساق یئری، قوروق