ناغئللار فولكولوروموزون بیر پارچاسئدئر. اونلارئن بعضی لری اوتای-بوتای دا بیر دیر. منده ائشدیغیم آتا-بابالارئمدانی یازمئشام. دییه سن بو ناغئللار چوخ ایللر اؤنجه یی توشلاییر .

1-جئتدان و یولداشلارئ:

گونلرین بیر گونو جئتدان و یولداشلارئ اودون گتیرمه یه چئخاللار. جئتدان گوجسوز اولدوغوندان دولایی اودون گتیرمزدی. بیر گون آنا سئنا اونا داشلی قورقا وئرسین. صاباحئ سی اودونا چئخاندا یولونان داشلئ قورقانئ یولداشلارئنا وئریردی. اودونلوقا چاتاندا دیللر: گل سنه ییغ آ جئتدان، جئتدان دییر: آی بورنوزدان گلسین او قاوورمالار...اودونو دوسلارئ ییغاللار. دئیللر گل گؤتور ایندی. دییر: آی بورنوزدان گلسین او داشلی قورقا كی یولونان سیزه وئردیم. دوسلارئ اودونو ائوینه جن گتیره للر او آندان دئو گلیب هامئسئنئ اوغورلایار. آپارار بیر كؤهوله اؤز-اؤزونه دییر یاتسئنلار یئییم. هامئ یاتار كیم اویاخدئ، چئتدان اویاق. دئوین قوللارئن باغلایار اوندان بری جئتدانئندا اودونلارئن دوسلارئ ییغئب گتیره رمیشلر .

2-تولكونون توبه سی

بیر گون تولكو گؤره ر كی داها اونا كیمسه توتوق وئرمیر آجئنداندا اؤلور. گئچی قزیلیندن تسبح جورره ییب بئلینه باغلایار دوشر یولا. یولدا تویوق سوروشار هارا بئله؟ دییر گئدیرم دمیرچی كؤهولونده بوندان سونرا كیمسه یی یمه مه مه توبه ائدم. بئله سی هشترخان، خروز و باشقالارئ دا دوشللر یولا گؤرسونلر نئینه ییر. گئندن گئنه اونون آردئجا گئدللر . تولكو كؤهوله گیریب دالدالانار یانئنسئجا لاردا گیره للر ایچری اوندان تولكو كؤهولون آغزئن كسر دییر : هن خروز سن بانلئردئن .... توتوب هامئسئنی یییر.

1- باشلاما اولاجی:  (سونراکی فعلین باشلانغیجی بیلدیریلیر)  
 *سنی تانئ یالی حیاتایم دییشدی.
*بورا گله لی اوشاق ناخوشلادئ.
2- زامان اولاجی
*گون آغارارکن یولا وشدوک.
*گولونجه یاناقلارئ باتئر./یاغئش یاغئنجا هر کس ائولرینه دؤندو.
*اویومادان اؤنجه دیشینیزی یویون.
3-ندن اولاجی
*چوخ یالنئزلیک چکدیغیندن(دولایی(ندن بیلدیریلیر)) بوردا قالماق ایتمیردی.
4-دوروم اولاجی(فعل این نئجه لیغینی بیلدیریر.)
*گوله ره ک گلدی.(گوله گوله)
*هر شئ یی بیلیرجه سینه دانئشئردی./اولایی یاشییرمیش جاسینا آنلاتدئ.
*
5-باغلاما اولاجی
 *باخئب باخئب یورولوب.
6-گله جک زامان اورتاچ لارئ
* گؤروله بیلینمه یه جک ایش یوخدور.
*تورک تارئخئنا یازئلـاسئ سؤز چوخدور آما....
7-گئنیش زامان اورتاچئ
*گئدن گیمدیر گلن کیم؟
8-گئچمیش زامان اورتاچ لارئ(گئچمیش ده اورتایا چئخان لارئ بیلدیریر)
*اولمادیق ایشلردن دانئشئر/او شهرده بیر تانئدئق یئر یوخودو./گؤزلنمه دیک بیر آندا گلدی./ شهرین او باسئرئقئندا اوتوراق یئر تابمادئق.
9-بیتیرمه اولاجئ
*یوللار آچیلئنجایا قدر ماشئندا اویودو.
*
10-تئزلیک فعلی
/ اوزادئب اللرینی توتو وئر./اوشاق آناسئنئ گؤرونجه یانئنا قاچاوئردی./گؤزله مه دیک حالدا چئخا گلدی.                  //  جمله نین سورکلی اولماسئنا ایشاره ائدیر.//گئده دورسون دورنا لار غربت ائللره.     -
   // ایشینیزدن آلئ قویماق ایسته مم. //   
11- بو یونیوئرسیته دیپلوما اورتالاماسئ گرکسینیم لری آرانماق سئزئن اؤیره نجی لری یازئر.
12- دئییم : بونلار نئچه سؤزون بیرلشمه سیندن یئنی بیر آنلام اورتایا چئخاردئر و اؤته دن بری یه الیمیزه چاتمئشدئر.


دیققت: بوردا ائل آراسئ ایشلنیلن(آز یا چوخ) فعل چئشیت لرینی گتیرمه دیم .

یــــــــــابانجـی سؤزلره اؤنه ریلینن  سؤزجوک لر:

1- سئنئق قولو بویوندان آساللار.
2- قاراقوش تلسدییندن دیمدییندن قارا تیکان کولونا گئچر.
3-سورودن آیری دوشن قویونو قورت دیدر.
4- آتاسئ آلچا یین اوغولون دیشلری قاماشار.
5-آغاجئ ایچیندن قورت یییر.
6- یمیشین یاخشئ سئن آیئ یییر.
7-آللاه شنبه نی جوهوده ده قیسمت ائیله مسین.
8-اؤلن یوخ گورونادا سیچـَـسن.
9-ایت هوره ر کروان گئچر.
10-ایلان هارادا اَیری گئدسه اؤز یوواسئنا دوز گئدر.
11- باغدا اریک واریدی سلام علیک واریدی، باغدان اریک قورتولدو سلام علیک قورتولدو.
12- کؤنلو بالئغ ایستیه نین گؤتو بوزدا اوتورار.
13-بوردا منم بغداد دا کور خلیفه.
14-نوح دییر پیغمبر دئمیر. (تورکیه...)
15-چؤریی وئر چؤرکچی یه بیرینده ایضافه.
16- پیشی یه دئدیلر پوخون درمان دی ،سئچدی اوستون باسدئردی.
17- تانری داغئنا باخار، قار وئرر.
18- جهننمه گئدن اؤزونه یولداش آختارار.
19- یئکه باشئن یکه بلاسی اولار.
20- خانئم سئندئران قابئن سسی چئخماز.
21- خان یورغانی میتیل اولماز.(شهریار)
22- دانئشماق گوموشده ن اولسا دانئشماماق قئزئلدان دئر.(اینتظار)
23- ننه م منه کور دئییب، هر گلنی وور دئییب.
24- دوز یول گه ده ن ، یورولماز.
25- ساخلا سامانی ، گلر زامانی.
26- سؤز سؤز گتیره ر،آرشئن بئزی.
27- شرطی شوخومدا کس.
28- قانی قانیله یومازلار.
29- قوناق ائو ییه سی نین دوه سی دیر.
30- قئز ائوینده تویدور اوغلان ائوینده خبر یوخدور.
31- قئش چئخار اوزو قارالئق کوموره قالار.
32- قوتور کچی سر چشمه نی بینمز.
33- کورآللاهدان نه ایستر ، ایکی گوز بیری ایری بیری دوز.
34- گل یاپیشما گؤجؤن چاتمایان داشا* گؤتؤره بیلمزسن زورا دؤشرسن.(عاشیق علعسگر)
35- گولمه قونشویا، گلر باشئنا.
36-ایتین دیلین ییه سی بیلر.
37- مال گئدر بیریانا ایمان گئدر مین یانا.
38- موردار اسکی اود دوتماز(مال پوخون ائلدئرئم وورماز).
39- ناشی زورنانی یوغون باشئندان چالار.
40- قئزئلئ جئندا آراسئندا گیزللر.
41- الدن قالان ایله قالار.
42-آشئقئ ییخاللار اویناماقدان اوتورو.

44-آللاه وئردیکجن بنده گومانا دوشه ر.

فارسجادا تورکجه سؤزلر چوخلو آراشدئرمالاردا ، کیتابلردا  بیلدیریلیبدیر آنجاق بوردا  باشقا بیر آراشدئرمادا دیللرین گوجونو ساغلایا بیله ن اَک لر بیلیمینه گؤز ساتاشدئرمئشام. سونوجو  بئله دیر:

1-   *گین : شرمـــگین  (تورکجه: دوزگون ؛ اؤزگون؛....)
2-  *وار: بنده وار (تورکجه : وار اولماق معناسئندادئر)
3-  *لاخ: سنگلاخ (تورکجه ده "آق" : اوتاق ؛ اوجاق ،اوتلاق ،.....)
4-  *چی : دکانچی
5-  *مند : هوشمند (تورکجه ده ایشلنیلن اینگیلیزجه "من،man"  کیشی آنلامئندا : دانئشمان ، سؤزمن ، گولمن ،.....)
6-  * سان : دیوسان (تورکجه ده اَک ساییلمئر آنجاق "سانماق" کؤکوندن اولاراق خیطاب اولونور یادا "سان" آدئل ساییلا بیلیر.)
7-  * سار : شاخسار (تورکجه "سارماق" قاپساماق آنلامئندادئر دولاییسی ایله چوخلوق قاورامئن یتیریرسه تورکجه ساییلا بیلیر
                           بو تورکجه ده اَک دئیل دیر)
8- *کده:دانشکده  (تورکجه " کند" ائو ، یئر آنلامئندادئر « کدِ---کندی» ، تورکجه ده اَک ساییلمئر: باشکند ،.....)
9- *گان: گروگان (تورکجه اَک دیر ، باخ1 )
10-*توو: داوطلب (تورککجه ده اک دئیل ،تئز معناسئندادئر: تووراق-توو وئرمک- الینه توو دوشمک ،....)
11-*اَن: اَندرون (تورکچه ده چوغوللوق بیلدیرندیر ،یاپ/ بوردا یاپ ایچری ؟!: ان آز،ان چوخ ،.....)

بؤیله اینجــَــلمه فارس سؤزلویو یازانلارا چوخ چتین دیر چونکو اونلار تورکجه دیل بیگی سیندن هئچ نه بیلمیللر.

1-عربجه کؤکنلی سؤزجوک لر:

عربجه سؤزلر عربی اؤلکه لرین اوزره سینده اولانلارئن دیلینه قاتئلمئشدئر. بو سؤزلر ایلک دینسل اولاراق سونرا گئنل شکیلده دیلی قومارلاییب  اونو ائتکیلمیشدیر. ایندی ایسه  بوتون باغئمسئز اؤلکه لرده اؤز دیللرینی  فیلتردن گئچیردیللر.

2-قونشو اؤلکه لردن گئچن سؤزلر:

بیربیری ایله  یان یانا اولان اؤلکه لر بیربیرین دن ائتکی لنمیشلر. عربجه ده بیله  یانئندا کی اؤلکه لردن ائتگیلنمیشدیر.

-لیق : کؤمورلوک ، گؤزلوک    (* بیر شئ ین کی اولان)

1-      لی : تبریزلی                  

2-      سیز : پاراسئز ، سوسوز   (*... اولمایان)

3-      جی : یولجی       (......ایشینی گؤره ن)

4-      جه : تورکجه  

5-      داش : وطن داش ، چاغداش ، دوغتاش  (.....بیر)

6-      اونجو : ایکینجی

7-      سئ : دلیسوو ، آجئمسئ ، قئزسوو  (.....کیمی)

8-      جیل : اؤنجول ؛ قاباقجیل

9-      شین : قاراشین

10-   سال : ایچسل ؛ قوتسال

11-   ایت : یاشئت ، قارشئت ، ائشیت   (......اینده اولان)

12-   جاغئز : جوجوک جاغئز

13-   جئق : آزئجئق

14-   تئ : خئرئلتئ

15-   لو : یاغلاو ، ایشلو ، اوخلاو (؟؟؟؟)

16-   متیل : قارامتیل    (.......چالان)

تورکجه ده ائیلم لردن آد توره ین  اک لر :

جه : دوشونجه ؛ تاپماجا ؛ گولمه جه
آق: یاتاق ؛یوواق ؛ دوراق ، اَرَک
گه : بؤلگه ؛ سوپورگه ؛ بیلگه
قان ؛چالئشقان ؛ آلئشقان ؛ اویناغان
گی: ائتگی؛ سئوگی ؛ آسقی ؛ دویغو
گون: یورقون ؛ وورغون ؛ جوشغون ؛ دئیینگن
ائ : اؤلو ؛ دوغو ؛ چاتئ ؛ تانئ
ایک : کسیک ؛ آچیق ؛  سویوق ؛ اینجیک
ایم : اؤلوم ؛ اؤلچوم ؛ ووروم ؛ اویوم
این : اَکین ؛ ییغین ؛ دوزَ ن
اینج : سئوینج ؛ گولونج ؛ ایرَ نج
اینتی :یاغئنتئ ؛تؤکونتو ؛ سئخئنتئ
اوش : ووروش ؛ اوتوروش ؛ یورویوش
ایت : یاخئت ؛ اؤلچوت  ؛ قالئت
تئ : قئزارتی ؛ بلیرتی ؛ چئغئرتئ
ایجک : گییــَــجــَــک ؛ گئججک
ــــَــ ر: گئدر
مَـک : گئتمک ؛ سؤکمک
  ـــَـــ  و : گؤر َو ؛ سؤیلـه َ و ؛ ایشلــه َ و

68-سیفچیمک :بیر تهرلیینن بیر یئردن گئچه بیلمک
69-کویچو(küyçü): گوپچو.
70-توتار:طاقت (داها یئریمه یه توتارئ یوخودو.)   *توتارلئ : اساسلئ- مؤحکم: توتارلئ جواب، توتارلئ  چوبوق.
71-آو : شیکار   (آولاق: شیکار یری)
72-آغلاغان: چوخ آغلایان
73-آغئلانماق: زهرلنمک (مسموم اولماق)
74-آیین شایین : راحات. آرخایین (گئجه لر کوچه لرده آیین شایین گزدییم یرده بیردن بیره یاراسالار سالدئردئلار.......)
75-اَیلــَــندیرمک : باشئن قاتماق.
76-الکدن گئچیرمک: اله مک.
77-ال وئریشلی: اولان.
78-ال آشاغی=/ ال آچئق
79-avsanadan çıxartmaq/avsanaya düşmək
80-اؤتکون: کسرلی. (عاقئل عاقئلدان اؤتکون دور. سؤزو مجلیسلرده اوتکوندور)
81-اؤته بری: اویان بویان
82-اودوخماق: سؤز بوغازدا قالماق.-آجالماق (ایندی بشر آج قورت کیمی اودوخوب...«شهریار»)
83-دوکجه له نمک : یومورلانماق ، اوشاقلانماق ،...
84-ائورک سکسکه سی: ائورک قورخوسو.
85-اؤروش: اوتلاق
86-هولی هَــولی: هولی هولی یئمک /هَــولئندن : هولئندن دانئشماق (معنی تابابیلمدیم) 
87- ائلغئم :سراب
88-اوزلاشماق:تطبیق ائتمک-معین حاله گلمک. راضئلیغ حاله گلمک.( تاسارئم لار بیر بیری ایله اوزلاشمادئغی اوچون رد ائدیلدی-سؤزو ایشی ایله اوزلاشمئر.-بو ایشده یولداشلارئملا دانئشئب اونلاری اوزلاشدئرمام گرکیر.)

89-یول اوزاغئ ائیله مک : یولا سالماق
90-لــَــوشــَــک : یانشاق

91-سئنئخماق: ضعیفلمک (آجلئقدان اَتین تؤکوب سئنئخئب.) / اَنـَــز: ضعیف
92-اویدورماق:قوندارماق؛اوخوتماق (چالئشماقلا ساعت لارئنی اویدور- صنعتینی علاقه نه اویدور- ینه یار شیرین دانئشئر منی اویدورور.)
93-اویناق: اویناغان ؛شوخ (نئجه اویناق بیر حالئم وارئدی....)
94-یومورله نمک: آرالئقئنان اویان بو یانا چئوریلمک
95-ایلیق: سویوق ایستی آراسی (کلبیرین هاواسی ایلیق دی)
96-قورشاماق : قولتوغونا قارپئز وئرمک
99- قورغو قورماق : بیرینه نقشه چکمک
100- وئجه گلمک : گرکمک  (وئجینه آلماق ، نه وئجیمه ، وئجسیز)
102-پادار: چوخ (پادار اذییت وئریر)
103-وار ائتمک : ووجودا گتیرمک ، یاراتماق
104-تَزمک : قاطئر ایلانئ گورجه ک یولدن تزدئ( آزماق کیمی معنی وئریر)
105-وئغال : یوغون آغاجدان  کسیلمیش و نئویلرده ایشلنیلن
106-انفادان : بیلمدَ ن
107-قئسئتلی : آزجا /پوللارئ قئسئتلی اولماقئنا گؤره آز خشلیللر/
108-دَ ریشدیرمک : منظم حالدا ییغماق /گور چایین قئراخئندا داشلارئ بیر بیری اوسته  دریشدیرمیشدیلر و  گؤلمه جه دوزتمیشدیلر/
109-قانقالاخ: تخته وبا آغاج دان قوباردیریلمئش بیر قئرئنتئ
110- له تاییر Lətayır : یامان یووز
111-توسپورtüspür : ؟؟؟/ قئز توسپور: قئز صوفــَــت/
112-سویوخه قالسئن! (قارغئش): میراثا قالسئن//
113-بوی (ظرف شکلینده) : اوزونو ، مدتی /عصیر بویو خالق ادبییاتئمئز ، ساحیل بویو داشلار/
114- بویا : رنگ ، خصوصیت / چوخ بویالارلا وئریلمیش  بو یالانجی  اثر هله ده اوسلو میللتیمیزی آلدادا بیلمیر!!/
115-بوینونا آلماق ، بوینونا دوشمک ، بوینونا قویماق، بوینوندا اولماق/بویون اولماق(بویونا آلماق ، ضامین اولماق)
116-تویه- توی : ساواشئن او تویه تویونده
(اریک آغاجی آلچا آغاجئنا آشلاماق /

117-توتوق وئرمه مک: گؤزه گؤرسنمه مک (بیر دؤنه لیک ایتیب هئچ ده توتوق وئرمه ییر.

بیز تورک دیلیمیزه فارسی قاتماقداییز اؤیله کی دئولتین بو سیاستی دوزگون شکیلده اولاراق یرینه اوتورور. درگیلره ؛ رادیو تلویزیون دا وئرلیشلر اساسئندا بو گیزلی سؤز اؤزونو داهادا گؤستریر. آذربایجانین چوخلو یر آدلارئنئ فارسلاشدئرما یا دییشدیرمه اونا تانئق اولا بیلر. بیزیم میللتیمیز دیلینده فارس سؤزلر قارشئسئندا اؤزونو ضاییف گؤروب دیلینی گئده رک یادئرقاماقدادیلار.
یاشئل؛ قونشو ؛ اَلجک ؛ آتدئم و ... دیلیمیزدن ایتیر. میللتیمیز بو تهلوکه نی حَــلده آنلامئر. دیلیمیزی بیز یاهاتماقلا اؤزوموزو بوشلو سالماقلا سویوموزا توخوندورما جسارتین باشقالارا بیلدییریز. قاجار داغئلاندان سونرا فارسلارئن زورلو سیاستلری توپلومون چئویریلمه سینه سبب اولور. شاعیرلریمیز ؛ یازارلارئمئز اوزگونلوک له  حَــلده یوخودا دئلار.
ایندی ایسه بیز دیلیمیزی باشقا شکیلده گله جک اوشاقلارا اؤیره تملییز.