B
/bağrı yarılmaq(bərk darıxmaq)
/köz (yara)- qabar-kif( +bağlamaq) – /şərt –sülh (+bağlamaq)
/çox baxındım(oyüz buyüzə baxdım)- baxış atmaq(vermək)-iləriyə baxmaq- sözə
baxmaq- bu məsələnin həlli əksəriyətə
baxır
/dibindən baltalamaq(danışıq yeri qoymamaq)
/ölünü basdırdıq- paltarı basdırmaq(qatlayıb tikmək)- basırıq
/arxalı köpək qurd basar- şöhrəti aləmi basmış-evə basdılar (üstünü
almaq)- özünündən
nə basır(təriflir)- daşa basmaq- pişik siçanı basmarladı
/yol başı(başlandığı yer)- beş baş inək- baş olmaq- ölkənin baş şəhəri- bir iki
baş otağı dolanıb sonra mənə yaxın oturdu.- baş alıb getmək- baş almaq
(qaçmaq-uzun uzadı danışmaq)- baş aparmaq- baş təpmək- kələyi baş tutmadı-
başdan eləmək-bu hay-küy nədir lap başdan olduq- baş qoşmaq(fikir vermək-məşqul
etmək)- yağış baş verib- Ötüşde başa çıxmayanın başı
toprağa düşər- başına gəlmək- başına götürmək- bazarda üzüm başına
qalıbdır(2.baxımsız qalmaq) - başını girləmək(başını qatmaq)- başını
qoymaq(canından geçmək)- bir başdan- əzəl başdan- baş ayaq danışmaq-başa çəkmək-
baş
saxlamaq – başdan başa süzmək ve...
/əlində bəlgə etmək(mahna gətirmək)
/bərkə (çəkmək-qısnamaq-qoşmaq)- bərkə düşmək-bir az bərkitsən(sözünün üstündə
durmaq)
/bir neçə adam
/boğazı biçilmək- boğazı qovuşmaq(nəfəs alabilməmək)- boğazından kəsmək- boğaz
qoyun(hamilə)
/boş durmaq-boş tutmaq- boşa çıxartmaq
/boynuna çəkmək(üzərinə götürmək)- boynuna düşmək- boynuna qiymaq- boynunda
olmaq(üzərində olmaq)-boyun qoymaq(öhdəsinə götürmək-üzərinə almaq)-boyun
olmaq- boyun boyuna durmaq(məzlumcasına
durmaq)
/qarpız bozarmış(yetişmiş)- havalar bozarır(çiskinləşir)- ət
bozarıb(bişib)-
(üzə+) bozarmaq(üzə qabarmaq-qabacasına cəvab vermək)
/bölük bölük(dəstə dəstə)
/hamam gündə yüz adam buraxır- qazetə buraxmaq-havaya balon buraxmaq- İNSAN
GÜNÜMÜZDƏ YENİ VAQİƏLƏR QARŞISINDA BURAXILIR-bu işi axşama burax- məsələni uzağa
buraxma ve...
/buyruq qulu- buyruq vermək
/şəhəri bürüyüb tərəddüdü kəsiblər
/alçadan ağzım büzüşdü-büzük paltar-quru alma kimi büzüşmüş(yığılmış)- tumanın
büzməsi- kisənin ağzın büz- nədən bir bucağa büzülmüsən
G
/ gecə
geçmək(gec olmaq)- gecədən geçmək- gecə kəsmək(toylarda sübhədək şənlik etmək)-
/gendən(uzaqdan)- gen dünya- gen gün- gendən genə - gen bol yer-gen bolluq
içində yaşamak- geniş addım- geniş
ticaret- geniş oxucu kütləsi- geniş həyat-
atalar sözünü geniş mənada başa düşməliyik- genişlik yer- insan genişlik
sevər
/geri+(götürmək-istəmək-baxmaq-salmaq(yubatmaq)-...)-geriləmək(2. Sözündən dönmək)
/dərslər yaxşı gedir- xaltaya 5 metir gedər-mal yaxşı gedir...
/gələsər topraq(verimli)
/gəliş gəlmək(təpinmək)
/qarpız nə qədər gəldi(çəkisi olmaq)- mənə zarafat kimi gəlir- təkəyə gəlmək-
xasiyəti hardan gəlir- göydən dolu gəlir- işimə gəlməz- başarı çox çalışmakdan
gəlir- gəldikdə(ona görə danışırsaq...)- həyəcana gəlmək
/gəmirik alma(didişdirilmiş)-bütün dişləri gəmirikdı – gəmişmək(avlamaya süzən
quş)
/gərək düşmən
/işim bircə məsələdə gətirmədi...
/gəzərgi usta(gəzərək iş tapan)-gəzəyən qız cında çıxar-bayaqdan ora bura nə gəzinirsən- dağlarda gəzinən çoban –gözündə
sevinc gəzinir.-parkda gəzişirdim
/girəvəyə salmaq(tora salmaq)-girəvə düşmək-gəl əli gələndə girələyək döyək
/gopa basmak
/çirk sular gölme bağlayıb
/görəsi işim yoxdur- görəsi gözü yox sənə
könülsüz tikə kimisən mənə
/məzar üstə çoxu ağlar görk üçün(nümayiş etdirmək üçün) **ağlayırsan sağlığımda
ağla sən
tanrı elə görkəm vermiş ona **görənlər az qala cadulanırdı- ciddi görkəm- məmədə
baxcaq sərt bir görkəm aldı. Baharın öz
görkəmi qışında vaxtı vardı. Bu hərəkatını açıb hamıya görk edəcəyim.
dərt məni almadımı**döşəyə salmadımı**çox gözləməm var idi** gözümdə qalmadımı.
göz-göz eləmək (fürsət tapdıkca bir işi görmək)
su gəldi eşil dağlar**ömürdür beş il
dağlar**səndə düşmən izi var**göz göz ol deşil dağlar.
günün günorta çağında adam gözgörəsi soyunurmu- gözlənilməz təsadüf- bahalığın bu tezlikdə olması gözlənilməz
idi- sabaha yağış gözlənilir- qanun lazımınca gözlənilmir-
/günəş görünməz olduqda mən şəhərə çatdım- bu
xarabanın görünməz yeri-
/göstəriş vermək-göstərişi yerinə yetirmək- bu gün hər əmridən göstərişdən
azadam
/fikir götürmək-söz götürmək-qızın sözü onu bərk götürdü- hamısı iyrmi tümən
götürdü- götürək(misal çəkmək mənasında)- meşəni bir qorxulu səs
götürdü-qulluğa götürmək ve... /maşını
yük götürümü- götürüm düşmüş öküz kim yanın basa basa yeriyirdi
/bidən xəstələndi gözlənilmədən toprağa getdi-gözlənilən cavab- uşaqı soyuqdıymədən
gözləmək-gözlədiklərimiz doğru çıxdı-
/güc almaq-güc gəlmək(bir işi güc işlədərək görmək)- fələk zülmün gec elər**gec
olsada güc elər(güc vermək-zorla qaldırmak)- laçın balasın verməz bəlkə gücə
salalar(zorla bir işə mecbur etmək) – belini gücə salmak-
gücü çatmak- güçünə çapmak/salmak- bu devə güc gələ bilməyəcəksən- qanun ayın
birindən gücə minmiştir- görüldü bu iş bilək gücünə-güclü şaxta-güclü
ağrı-güclü zərbə- güclü ağac-güclü söz-
/mən bağa girib oynayacağam siz güdükdə olun- yolünü güdürəm-
/bircə sənə gümanım gəlir(güvənirəm)- gümanım yox gələ- evin vəsayılların görən
gümana düşürdü(şübhəyə düşürdü)
/gündəlik çörəyini qazanırdı- daim gündəlik qəzetələri oxuyuram
Y(naqıs)
/yan almaq(yaxın durmaq-yanaşmaq) yan aldım lotudan
xəbər alam- yan vermək(yanaşmaq)-yan küçə - yan eləmək- yanını basmaq(dümsükləmək)-yan
gəzmək(uzaq gəzmək)- yanını kəsmək- bacısına təpinmək üçün onu yanladı-gəlirəm
gör nə yanınca-sahil yanınca(boyunca)
məsələnin siyasi yanı-yan yan baxmaq- yan yana-
/yaxın olmaq-yaxın yerdən bilmişəm yanını(inanılmış)- kimsəsi mənə yaxın
durmadı(Kömək)- işə yeməyə yaxın durmur-qıza yaxın düş danış
/yalanbaşdan yad eləməyə gəlmişdilər.-yalandan arxayın saldım-yalandan gülmək
/ yanacaq(yaxıt)- yanıq vermək(hirsləndirmək)
/yanımaq(hədələmək)
/sənə yaranmağa başlayıb(yaltaqlıq etmək)
/yarı ol qəmlərimə- özününkün verib yarılığa özgədən tutub kiralığa-yarımköçəri
həyat- yarımlamaq- yarımqol...
/yaşa dolmaq- cavanlıq yaşını ötüb-
/yaş boğmak(ağlamak istəmək)-(göz yaşartısı)
D(naqıs)
/divara dirəndi- gözünü yola dirədi-ayaq dirəmək- ağacı yerə dirə-dirən biraz
pulun vermə.
/dadamal(öyrənmək/düşmək) adet etmək-
/söhbətin dalına qulaq as.-atın dal ayaqları- vətənə dal çevirilirmi?-dal gün- xəstəlik işimi dala atdı-dala dur qorxaq səni-qoşun dalı
üzülmür- dalına düştüm o yarin-
/itlər məni daldı-uşaqlar dalaşdılar
/damarına düşmək(ürəyə yatmaq)- damarı tutmaq(tərslik etmək)
T
/tərs adama tuş gəlmişik-hə! Nəyə tərs tərs baxırsan- tərs kimi(acıqdan)-tərsliyə
salmaq- tərslik eyləmək
/orda titrək işiq gəlir
/nə toxtaq danışırsan(toxtaq vermək)-kəndə gəlib toxtadıq(50min ondan mənə
toxtadı)-
/aramıza toqquşma düşməkdən qorxudayam- xeyrilə şər toqqaşacaq.
/kəndən aralıda saman topası üstə uyumuşdu-topa saqqal
/quzey azərbaycan məmurları maşını töküşdürməyə başladılar
/törə ağac(qıssa)-törəboy
/tulladım o ev eşigi- tullamam səni ay qız
/ədalət canavara tuş gəlmiş quzu kimi- buranı tuşla get
/bir bəhanəni əldə tutacaq edib sürür- pilləkanın tutacaqı-qapını tutacaqından
çəkdi
danışıqa yoxdur tutarım- bir tutam ot-tutarlı delil deyil-tutarlı zərbə-tutqun
iş- dar! Tutmaz- şitil tutmadı- bu paltar məni tutmur(yaraşmır)- ev tutmaq-sənlə
yoldaşlığım tutmaz-söz bərk onu tutdu- tutdu qatıq tutmadı ayran(nəticədən
asılı olmayan)-parking tutumu-
/tük tökmək(qorxmaq)- tükdən asılı(ölüm ayaqında olmaq)-.
güz-2014- Hüseyin Həsənoğlu