Dirse Han Oğlu Boğaç Han Öyküsü

Bayındır Han hükmettiği halka her sene büyük şölen düzenler, yine bir sene gelecek konukların üç ayrı çadırda ağırlanmasını emreder. Bunlar Ak, Kızıl ve Kara çadırlardır. Ak çadır oğlan çocuğu olanlara, Kızıl kız çocuğu olanlar için Kara çadır ise hiç çocuğu olmayanlar içindir. Bayındır Han çocuğu olmayanları, üremeyenleri tanrının lanetledikleri olarak görür. Dirse Han’ın ise çocuğu yoktur yanındaki 60 adamıyla geldiğinde bu davranışı hoş karşılamaz ve hanımına hesap sormaya karar verir. Hanımından hesap sorarken kendini öğüt dinlerken bulur, ama öğüdü de tutar ve büyük yemek düzenler. İnsanlara yardım eder hayır duası alır ve sonunda sağlıklı bir oğlu olur. Oğlan büyür ve Bayındır Han’ın büyük boğasıyla güreşir, kuvvetli yumruğuyla boğayı dizginler ve yener. Şan kazanır Dede Korkut’un iltifatlarına nail olur, babası tarafından da ödüllendirilir. Bunu kıskanan babasının 40 adamı fesatlık düşünürler ve babasını Boğaç Han’a karşı doldururlar. Bir av düzenlerler ve o sırada türlü oyunlarla oğlanı babasına vurdururlar. Boğaç Han mucizevi şekilde annesinin yardımıyla kurtulur ve babasına eziyet eden, kaçıran 40 adamı yener halkına barış getirir.

Avçı neçe al bilse, adhığ ança yol bilir (I. 63) (I. 332)

Avcı ne kadar hîle bilse, ayı o kadar yol bilir.

Aç ebek, tok telek (I. 387)

Aç kişi aceleci, tok kişi yavaş olur.

Açıglığ er şebük karımas (I. 147)

Varlıklı kişi çabuk kocamaz.

Aç ne yemes, tok ne temes (I. 79)

Aç olan ne yemez, tok olan ne demez!

Agılda oglak togsa arıkda otı öner (I. 65)

Ağılda oğlak doğsa, dere boyunda otu biter.

Agız yese köz uyadur (I. 55)

Ağız yese göz utanır.

Alımçı arslan, berimçi sıçgan (I. 75) (I. 409)

Alacağına arslan, vereceğine, borcuna sıçan.

Alın arslan tutar, küçin sıçgan (kösgük, oyuk) tutmas (III. 412) II. 289) (I. 81)

Hîle ile arslan tutulur, zor ile güç ile sıçan (nazar, hayâl) tutulmaz.

Alp çerikde, bilge tirikde (I. 388)

Yiğit ordu içinde, bilgin mecliste (kiñeşte) belli olur.

Alp eriğ yabrıtma, ıkılaç arkasın yagrıtma (I. 139)

Yiğiti bakımsız bırakma, yörük atın sırtını yara etme.

Alplar birle uruşma, beğler birle turuşma (I. 182)

Yiğitlerle vuruşma, beğlerle sürtüşme, iddiâlaşma.

Alp yağıda, alçak çoğuda (I. 41)

Yiğit kişi düşman karşısında, yumuşak kişi savaşda belli olur.

Anası teblük yufka yapar, oglı tetik koşa kapar (III. 33)

Annesi (yalancı yufka) yapar, oğlu tetik koşup kapar.

Anğduz bolsa at ölmes (I. 115)^[3]

Andız ota olsa, at ölmez.

Anıñ yüziñe titinü baksa bolmas (II. 144)

Onun yüzüne dik bakılmaz.

Anuk otru tutsa yokka sanmas (I. 68)

Öne konan yemek ikram edilmemiş sayılmaz.

Arı kapçıtsa ısrur (II. 329)

Arı kızdırılırsa ısırır, sokar.

Arkasız er çeriğ sıyumas (I. 128)

Arkasız kişi düşmanını, rakibini yenemez.

Arpasız at aşumas, arkasız alp çeriğ sıyumas (I. 123)

Arpasız at aşamaz, arkasız yiğit rakibini yenemez.

)

 

بو ناغئللارئن نه فایداسئ اولماغئنئ اؤز-اؤزومه  دییردیم. اونلارئ اوشاقلارا دئمیش لر آنجاق بو مدرنیته گه لیشیم لرده ایسترسه بیری بو ناغئللارئ قوروسون گولمجه بیر ایش چئخاردئر، دوشونوردوم. چوخلو آراشدئرمالاردان سونرا اسکی ناغئللاردان ایکی فایدا تاپدئم :1- ائتگن ،اؤیود وئره ن و اوره ک وئریجی اولدوغوندان دولایئ اوشاقلارئ او قهرمان سوو عالمده یاشاتما فایداسئ واردئر. اؤیله کی اونلار بو میللتین دوشونجه سینی بو زامانا داشئیاراق نئجه دوشونمک لرینی تانئدئر.اونلارئن چئوره دن آلقئلاندئقلارئنئ نئجه سؤزه دوزولمه سی ده او میللتین ادبیات وارسئل لئقئن آنلاتئر.بو ساده ادبیات دئس باشقا بیر ادبیاتدان  قاتئشئلمامئش ان اؤزگون ادبیاتلارئمئزئ آیرئجالئقلئ اولماسئنئ بیلدیریر.
2-بو فایدا میلتیمیزین بیر اولماسئنئ گؤسته ریر. ائله کی ملیک محمد ناغئلئن ائشدیریک اوتای دا دا(قوزئی ده ده) بو ناغئلئن اولماسئ بیزلری بیر میللت اولوب ایلر ایله ن یان یانا یاشاماغئمئزئ گؤسته ریر. بو سؤز بو میللتی بیر بیرین دن آیرئ تانئتماغا قاتئ توتوملو اولانلارئن یالانجئ لیق لارئنئ ایثباتلئر.
بونلارا باخاراق ناغئللار یئنی نسیل لره قایناغ لارئن دان ،کؤکن لریندن ان جانلئ گؤسترگچ دیر.

آما بوردا سؤزوم باشقا ناغئل دان دئر.....

بیری وارئ دئر بیری یوخودور خارابا تئهرانلئ لاردان گه تیریلدیک لریمیز وارئیدئ ! اونلارئن آلتلارئ ایستی قاشئنتئ لئ ایدی. خئراشئب تورک لره ایلیشکین بیر سؤز قونوسو چئخارتدئلار. دئدیلر : تورک لر یوخسول ، لیاقت سیز، ادبدن یوخسون ، بیلمه یــَـن و بو کیمی آجئ سؤز. سؤزو یئتیر دی تارئخا: تارئخ اولای لارئنا دایالئ هر کیم  تورک لردن قاچاق(صفوی لر دن بویانا...) اولموشلار..... تورک  یوخ آذری دیلر، دئدیلر. بیر بیرین سئومه ین ، آرخالارئنا قئلئنج باتئران میللت آنجاق...."مشت نمونه خلوار است".؟؟؟؟؟؟

بونلارا نه دییه آدام یئته رلی دییل. آز فارسلارئنان دولانمامئشئق نه اولسادا بئله بو مملکتی تانئرئز. بؤیله آخماقجا سئنا بوش بوش دانئشماقلارئ سینیرلریمی پوزوردو.. آتئلدئم بحثه. بیر دئمدیم ایکی دئمه دیم آما نه اولسون بعضی لر "سیک آتدا قالارلار سؤز آلتدا یوخ." دده سی ننه سی تورک اؤزون تئهران دا فارس بیله نی سیکسه ده آدام هئچ آجئماز. هله قالسئن آنا دیل،آنا توپراق.
تبریزین مترو قاتارلارئن بلدییه نین پولو اولا اولا مرکزی بانکا اوقدر دولارئ  یوخو دو خبرین وئردیم دئدیلر: تورک میللته چوخ حرمت وئرسه بیری ادبسیزلیک لرین گؤره ر، یاخشئ ائددیبلر- دئدی. اوخودوغو حقوق درسلرینه پوخ قویدوغوم کمسیی آچئلمئش فارس اولدغونو یاپ بلیرتن آدام ،داها او قالمئشدئ دورام سیکم او سؤزلری ساووران آغئزئن. سؤز قانمایان لار دئدیکلرین دئدیلر منه ماجال دوشمه دی دوشسه یدی ده آز قویوب گئتدیلر.
سؤز گاه که سیر منی گاه دوغراییر  ایچریم پؤشله ییر یامان یانئر......!!!

ناغئللار فولكولوروموزون بیر پارچاسئدئر. اونلارئن بعضی لری اوتای-بوتای دا بیر دیر. منده ائشدیغیم آتا-بابالارئمدانی یازمئشام. دییه سن بو ناغئللار چوخ ایللر اؤنجه یی توشلاییر .

1-جئتدان و یولداشلارئ:

گونلرین بیر گونو جئتدان و یولداشلارئ اودون گتیرمه یه چئخاللار. جئتدان گوجسوز اولدوغوندان دولایی اودون گتیرمزدی. بیر گون آنا سئنا اونا داشلی قورقا وئرسین. صاباحئ سی اودونا چئخاندا یولونان داشلئ قورقانئ یولداشلارئنا وئریردی. اودونلوقا چاتاندا دیللر: گل سنه ییغ آ جئتدان، جئتدان دییر: آی بورنوزدان گلسین او قاوورمالار...اودونو دوسلارئ ییغاللار. دئیللر گل گؤتور ایندی. دییر: آی بورنوزدان گلسین او داشلی قورقا كی یولونان سیزه وئردیم. دوسلارئ اودونو ائوینه جن گتیره للر او آندان دئو گلیب هامئسئنئ اوغورلایار. آپارار بیر كؤهوله اؤز-اؤزونه دییر یاتسئنلار یئییم. هامئ یاتار كیم اویاخدئ، چئتدان اویاق. دئوین قوللارئن باغلایار اوندان بری جئتدانئندا اودونلارئن دوسلارئ ییغئب گتیره رمیشلر .

2-تولكونون توبه سی

بیر گون تولكو گؤره ر كی داها اونا كیمسه توتوق وئرمیر آجئنداندا اؤلور. گئچی قزیلیندن تسبح جورره ییب بئلینه باغلایار دوشر یولا. یولدا تویوق سوروشار هارا بئله؟ دییر گئدیرم دمیرچی كؤهولونده بوندان سونرا كیمسه یی یمه مه مه توبه ائدم. بئله سی هشترخان، خروز و باشقالارئ دا دوشللر یولا گؤرسونلر نئینه ییر. گئندن گئنه اونون آردئجا گئدللر . تولكو كؤهوله گیریب دالدالانار یانئنسئجا لاردا گیره للر ایچری اوندان تولكو كؤهولون آغزئن كسر دییر : هن خروز سن بانلئردئن .... توتوب هامئسئنی یییر.

1- سئنئق قولو بویوندان آساللار.
2- قاراقوش تلسدییندن دیمدییندن قارا تیکان کولونا گئچر.
3-سورودن آیری دوشن قویونو قورت دیدر.
4- آتاسئ آلچا یین اوغولون دیشلری قاماشار.
5-آغاجئ ایچیندن قورت یییر.
6- یمیشین یاخشئ سئن آیئ یییر.
7-آللاه شنبه نی جوهوده ده قیسمت ائیله مسین.
8-اؤلن یوخ گورونادا سیچـَـسن.
9-ایت هوره ر کروان گئچر.
10-ایلان هارادا اَیری گئدسه اؤز یوواسئنا دوز گئدر.
11- باغدا اریک واریدی سلام علیک واریدی، باغدان اریک قورتولدو سلام علیک قورتولدو.
12- کؤنلو بالئغ ایستیه نین گؤتو بوزدا اوتورار.
13-بوردا منم بغداد دا کور خلیفه.
14-نوح دییر پیغمبر دئمیر. (تورکیه...)
15-چؤریی وئر چؤرکچی یه بیرینده ایضافه.
16- پیشی یه دئدیلر پوخون درمان دی ،سئچدی اوستون باسدئردی.
17- تانری داغئنا باخار، قار وئرر.
18- جهننمه گئدن اؤزونه یولداش آختارار.
19- یئکه باشئن یکه بلاسی اولار.
20- خانئم سئندئران قابئن سسی چئخماز.
21- خان یورغانی میتیل اولماز.(شهریار)
22- دانئشماق گوموشده ن اولسا دانئشماماق قئزئلدان دئر.(اینتظار)
23- ننه م منه کور دئییب، هر گلنی وور دئییب.
24- دوز یول گه ده ن ، یورولماز.
25- ساخلا سامانی ، گلر زامانی.
26- سؤز سؤز گتیره ر،آرشئن بئزی.
27- شرطی شوخومدا کس.
28- قانی قانیله یومازلار.
29- قوناق ائو ییه سی نین دوه سی دیر.
30- قئز ائوینده تویدور اوغلان ائوینده خبر یوخدور.
31- قئش چئخار اوزو قارالئق کوموره قالار.
32- قوتور کچی سر چشمه نی بینمز.
33- کورآللاهدان نه ایستر ، ایکی گوز بیری ایری بیری دوز.
34- گل یاپیشما گؤجؤن چاتمایان داشا* گؤتؤره بیلمزسن زورا دؤشرسن.(عاشیق علعسگر)
35- گولمه قونشویا، گلر باشئنا.
36-ایتین دیلین ییه سی بیلر.
37- مال گئدر بیریانا ایمان گئدر مین یانا.
38- موردار اسکی اود دوتماز(مال پوخون ائلدئرئم وورماز).
39- ناشی زورنانی یوغون باشئندان چالار.
40- قئزئلئ جئندا آراسئندا گیزللر.
41- الدن قالان ایله قالار.
42-آشئقئ ییخاللار اویناماقدان اوتورو.

44-آللاه وئردیکجن بنده گومانا دوشه ر.

آذربایجان تورکجه میزده  ایللر ایله آتا بابامئزدان قالان دَییرلی سؤزلر: