1-1تورکجه نی دانئشابیلمک دن ایسه....!!!!!!!!!!!!!

بیلدیینیز کیمی دیللرین بیر بیر لرین دن فارقلئ دوشونجه لری وار. یاعنی بیر سؤزو آنلاتمایا دیللرده فارقلئ یول وار.
تورکجه میز ده باشقا بیر دیل بیلگی سی ؛ دئییمی ، آتا بابا سؤزو و ساییره یه اییه دیر. (باخ: آذربایجان فولکولورو- فرزانه)

Dirse Han Oğlu Boğaç Han Öyküsü

Bayındır Han hükmettiği halka her sene büyük şölen düzenler, yine bir sene gelecek konukların üç ayrı çadırda ağırlanmasını emreder. Bunlar Ak, Kızıl ve Kara çadırlardır. Ak çadır oğlan çocuğu olanlara, Kızıl kız çocuğu olanlar için Kara çadır ise hiç çocuğu olmayanlar içindir. Bayındır Han çocuğu olmayanları, üremeyenleri tanrının lanetledikleri olarak görür. Dirse Han’ın ise çocuğu yoktur yanındaki 60 adamıyla geldiğinde bu davranışı hoş karşılamaz ve hanımına hesap sormaya karar verir. Hanımından hesap sorarken kendini öğüt dinlerken bulur, ama öğüdü de tutar ve büyük yemek düzenler. İnsanlara yardım eder hayır duası alır ve sonunda sağlıklı bir oğlu olur. Oğlan büyür ve Bayındır Han’ın büyük boğasıyla güreşir, kuvvetli yumruğuyla boğayı dizginler ve yener. Şan kazanır Dede Korkut’un iltifatlarına nail olur, babası tarafından da ödüllendirilir. Bunu kıskanan babasının 40 adamı fesatlık düşünürler ve babasını Boğaç Han’a karşı doldururlar. Bir av düzenlerler ve o sırada türlü oyunlarla oğlanı babasına vurdururlar. Boğaç Han mucizevi şekilde annesinin yardımıyla kurtulur ve babasına eziyet eden, kaçıran 40 adamı yener halkına barış getirir.

 A
Ağ eləmək/ifrata varmaq 
*yetişib vaxtı ötmək
*təbrizə ağır mal gətirilsə ağır duracaq
/ağı demək
/ağır gəlmək- ağır tərpənmək
/ağlı kəsmək
*yazağzı əkilən göyərtilər baxımsızlıqdan qurumuşdu
/ağız bir eləmək- ağızdan ağıza geçmək- ağzı deyil(cürət edəbilməz...)-                                                         /ağzı günə qalmaq(başlı-başına qalmaq)- ağzı sürüşmək(səhv etmək)- ağzına almaq-                            /ağzına götürmək(bağırmaq)- ağzını qaytarmaq(lazım olan cevabı vermək)- ağız bir eləmək
/ağrı çəkmək(hamilə qadınlar)
/axırı bir yana çıxmaq- axırı olmaq
/axşamın dar çağı- günü axşam eləmək
/al dil(al dillə aldatmaq)- al dilə tutmaq- ala düşmək(kələyə düşmək)
/alçaq səs- alçaq parça(pis/xarab parça)- hasılın keyfiyətin alçatmaq-                                                        alçala alçala yüksələnlər yüksələ yüksələ alçalanlar gördüm
/üz(qaş) aldırmaq
/altına almaq(basmaq)- altını çəkmək
/anası mələr qalmaq
/anqutu çıxmaq- anqut kimi udmaq
/bu oyunu mən apardım- məclis aparmaq bacarıq istəyir/musiqinin səsi məni apardı-
*fikir/qan/izzet(+aparmaq)-özünü yaxşı aparmaq(idarə etmək)
/ar etmək(utanmaq)- arına gəlmək
/ara vermək- ara açmaq(qiymət kəsmək-aranı düzəltmək)- ara sözü-                                                           ara yerdə(ortalıqda) qopmuş başıma qiyamətlər mənim- arada qalmaq(nə edəcəyini bilməmək)- arası (kök) olmaq- araya almaq(dövrələmək) – araya düşmək-öz aramız
/bu aralıq(bu zaman)- aralıq(dar küçə)- bir aralıq
/ günəş çəkilirkən dağların ardına- ardı atmaq(ayaqyoluna düşmək)-                                                            ardı çıxmaq(bərk arıqlamaq-qocalmaq)- ardıcıl(ardı kəsilmədən-məntiqi)-fikirdə ardıcıllıq- mühakimədə ardıcıllıq
/arxasını işə verməmək- arxada və cipədə-koroğlunun qoç arxası(köməyi)-                                                 arxa durmaq-arxa arxaya vermək- arxalanmaq(güvənmək*bel bağlamaq)- arxasınca- arxasız(köməksiz)- arxayın salmaq- arxayınca- arxayınlıq(əmin amanlıq)-arxayınlıqla
/arpaya düşmək(adət etmək)
/artıq tutmaq(dərsi hərzaddan artıq tutmaq)- artıq bilmək(luzumsuz bilmək)-
 -ansızın çıxan ceyranı atan ola bilmədi. /atmaca atmaq(kinayeli söz atmaq)
/avand olmaq(avanda düşmək)
/avara düşmək(- salmaq )
/ay qaranlıqlamaq(axşamdan görünməyib gecədən az güçən çağ)
/sənin ayaqınla gedəməm- ayaq mal(dəyərsiz)- bu ayaq(indi)-                                                             ayaqda qoymaq(tüfəngi atmaya hazır saxlamaq)- ayağında(baş verdikdə)-                                               ayağa vermək(hörmətdən salmaq)- qızın ayağı mənə düştü(xoşqədəm olmaq).-ayaq döymək-         ayaq dirəmək( tərslik etmək)- ayaq altına almaq- ayaq tutmaq(yeriməyə başlamaq)-                              ayaq vurmaq(düz vurmamaq) tüfəng ayaq vurdu- ayaqda qalmaq- ayaqdan salmaq-                         bərk ayaqda yoldaşı burakmazlar-ayaq ayaq gəlirən(yavaşca)
/ayaqlaşmaq(birgə getmək) onula mən ayaqlaşabilmərəm çox yeyin gedir.-                                               yazarlar gün istəkləri ilə ayaqlaşmalıdılar.- uşaq ana babası ilə ayaqlaşmaq istər.
/aybına kor olmaq- aybına gəlmək
/ayıq salmaq
/ayrıla qalmaq(açıq qalmaq)- ayrılmazlıq
/azdırmaq(pis öyrətmək)
/şəhərə qayıtmaya pulum mənə azlıq eləyir- vəxt azlığı qoymadı görüşək.

تورکجه سؤزلر  آری دورو تورکجه

اؤزَن : آشاغئ دا اولان سؤزجوک لر  tdk.org.trا  و   ÖzTürkçe یئنی توره نمیش یا دا  اسکی سؤزجوک لردندیر. اولاسئ بیر یانلئش  گؤرورسه نیز بلگه لی اولاراق  باخیش لاردا دوزه لتمک اوچون دئیینیز.   –حسین حسن اوغلو

1-بوراقئت،ماندئرا،سووخا: میراث، ماترکه
2-تانسئ: عجاییب   (قانشاردان باخاراق تانسئ گؤرکملی دیر)
3-ایوَدیلیک له، تله سیک: عجله اینن   /عاجیل: ایوَدی
4- یوردام، گؤرگو: آداب،طرز / یول-یوردام: آداب   (هر ایشین بیر یولو بیر یوردامئ وار)
5-بارق: /بارئنماق ائیلمیندن آلئنمئش/ قالاجاق یئر،مکان
6-نیتَم، یوروم، تئریم،: تعبیر
7-بیلگه: عالیم
8-تَــجمن: تاجیر / تجیم: تیجارت
9-اوبوت،اوتانج: عار
10-ازینج؛ سینسیتی(م)،کورلوق: عذاب           (سو سارئدان ایللر کورلوقدایدئق/کورلوق چکیردیک)
11- ساییری: خسته، ناخوش  / ساییرئوی: خسته خانا
12-اوت یام: باهارات
13-یازقئ: بخت
14-سورمــَــن: شؤفر
15-یوناق: حامام
16-اؤن گؤرو: بصیرت  /اؤن گؤرولو: بصیرتی آچئق /گؤرگو: تربیت (گؤرگوسوز: ادبسیز،تربیت سیز)
17-تارتئ: ترازئ    (تارتماق: آغئرلئغئن چکمک)
18-بویئت: سو سددی
19-قدیز،اومارسئز: بی چاره،چاره سیز  (اوشاق الیندن قدیز قالمئشام)
20-سئرچا: بولور، شوشه  (سئرچالئ ائودن داش آتئلماز)
21-دؤلوت: جنین
22-تالای: اوقیانوس، آنا دنیز
23-دنئو: تست
24-تیکمن: درزی،خیاط
25-یئغلم: ترجیح  (او قهودن چوخ چایی یئغ توتور) /یئغـرَک: داها ترجیح لی
26-امگی/اَم: داوا  / ساغالتماق/ام ائتمک/توختاتماق: معالجه ائمک
27- اَنَــز: ضعیف
28-دیزج: دوسیا (پرونده)
29-آیریمساماق: فرق ائتمک /آیریملئلاشتئرما:فرقلئلشتئرمه / پَــرت: فرق لیک
30-اؤزوئری: فداکارلئق / اؤزوئری لی: فداکار
31-تاو،گیرَوه: فرصت / گیرَوَله مک: فرصت اله سالماق/ تاوجئ:فرصت جی
32-آجئماسئزلئق:ظولم /آجئماسئز:ظالئم 
33-گوونجه: گارانتی /گوون: امنیت (بوردا داها گوونده ییز!!!)/ گوونیلیر: اعتمادلئ/ اؤزگوون: اعتمادبالنفس
34-آسال،تمل،باشلئجا: اساس لئ
35-سالئق: خبر
36-بئتیم: بیر زادی نیتلندیرمک اوچون یازی یا سؤزله آنلاتماق،تصویره چکمک (اورانین دوغاسئنئ ان یاخشئجا بئتیمله ییب دیر.)
37-ساوساقلاماق: بلیرلی بیر سبب اولماقسئزئن بیر ایشی ایسته یرک گئری بوراخماق، ایحمال ائتمک
38-آنئمساتماق: ایخطار ائتمک، اونوتدوغو بیر شئ یی خاطئرلاتماق،اویارئ  وئرمک
39-پولوج: جینسل گوجو اولمایان ارکک(کیشی)
40-ایستــَــنج: ایراده
41-اونات(onat) : دوزگون،یاخشی،گؤزل،یاراشئر
42-سؤبه: بیضی
43-قوشوت: موازی،پارالل
44-اورون(orun): مقام
45-قورال(Qoral): سیلاح
46-قاغان: سولطان   /قاغانلئق: سولطانلئق
47-دؤروت(Dörüt): صنعت
48-یئتینمک : قناعت ائتمک،چوغونو ایسته مه مک (سئوگی ده اؤزلَمه یئتینیلیر بعضن)

yaşıl: eş anlamlar  /kızıl: karşılıklar  /gökçe: kökler   /turuncu: önerdiğim sözcükler /mor:kısatma

1-yaşrı/oğrun: gizli  (yaşırmak)
2- paltar: elbise- giysi
3- eylek: bedava ?
4-ubut/uyat: heya-utanc-ar
5-yıprak: kullanılmış-eski (şeyler) [eprimek]
6-türe: insaf-adalet ?
7-koşa: çift            [koşmak]
8- kövezlik: nankörlük (kövez: nankör)   ?
9-ülgüc: tiraş aleti    [ülmek] 
10-utku: zafer / utkan:galip [utmak]
11- ökünc: pişmanlık   [ökünmek]
12- korluk: ihtiyac- sinsime (sudan korlukdayız/ çok korluk çekiyorum/...)
13-darıkma : hasret-özlem
14-urunc: rüşvet
15- ödek: tazminat (ödelmesi gereken şey)
16- yaynı/yüngül: hafif   / hafifce: yavaş
17-sayrı: hasta  (Ö.S. : sayrevi=hastane)  Kemlenmek: hastalanmak   , kem :hastal;k
18-tapşırık: sipariş [tapşırmak]
19-tapı: rizayet- ibadet